Suchergebnisse

Kwestie przemian krajobrazu kulturowego wsi w województwie łódzkim są nieczęsto podejmowanym zagadnieniem badawczym. O ile proces ewolucji układów morfogenetycznych jest stosunkowo dobrze rozpoznany, o tyle problematyka materialne- go dziedzictwa kulturowego wsi pozostaje sprawą otwartą, której należy poświęcić więcej zainteresowania. Podjęte prace nie dotyczyły kwestii zachowania obiektów zabytkowych oraz dziedzictwa kulturowego traktowanego fragmentarycznie, ale odnosiły się do próby całościowej oceny krajobrazowej wybranych osiedli wiejskich. Autor podejmuje się identyfikacji istotnych walorów krajobrazowych wsi na podstawie 10 wyróżnionych aspektów. Istotność całościowego (ogólnego) waloru krajobrazowego utożsamiana jest z pojęciem zasobu rzadkiego. Rzadkość zasobu wynika przede wszystkim z reliktowego charakteru materialnego dziedzictwa kulturowego, tj. koncentracji pozostałości krajobrazu czasów minionych w określonym miejscu. Wyniki prac pozwalają stwierdzić, że wsie, w których występują istotne walory krajobrazu kulturowego, są nieliczne i należy je traktować jako relikty minionych czasów. Stan zachowania takich walorów w województwie łódzkim jest w większości przypadków niski oraz następuje zanik ostatnich tradycyjnych krajobrazów osadnictwa wiejskiego.

Inteligentny rozwój obszarów wiejskich (rural smart development) jest stosunkowo nową koncepcją w polityce społecznej, ekonomicznej i przestrzennej Unii Europejskiej. Działanie to wpisuje się w obecne trendy planowania rozwoju państw i regionów UE. W oparciu o zintegrowane podejścia strategiczne, które odzwierciedlają priorytety UE, a także potrzeby danego terytorium, programy rozwoju obszarów wiejskich wspierają różne działania społeczne w tym zakresie. Aktywność interesariuszy ma na celu dalszą modernizację obszarów wiejskich, w tym inwestycje w infrastrukturę oraz projekty w zakresie łączności cyfrowej oraz budowy oddolnych inicjatyw lokalnych. Koncepcja inteligentnego rozwoju wsi zakłada generowanie procesów innowacji społecznych i ekonomicznych, a tym samym wzmacnianie zasobów terytorialnych. Istota takiego rozwoju opiera się m.in. na modernizacji usług publicznych za pomocą technologii cyfrowych, a także na lepszym wykorzystaniu wiedzy w inicjatywach społecznych i gospodarczych. Technologie cyfrowe i innowacje społeczne prowadzą do wzrostu jakości życia mieszkańców oraz lepszego wykorzystania zasobów terytorialnych (Barca 2009). Od początku XXI wieku w polityce rozwoju UE, w tym polityce spójności terytorialnej, podkreśla się rolę wiedzy, zakorzenienia, instytucji oraz, co za tym idzie, kultury lokalnej. Zwróciło to uwagę interesariuszy rozwoju regionalnego i lokalnego na taki rodzaj działań i spodziewanych efektów, które odnoszą się wprost do dynamiki miejsc, ich charakteru, zróżnicowania, zmienności, jak również różnej ich odporności/wrażliwości na procesy zachodzące w otoczeniu. Cele polityki przestrzennej, zawarte m.in. w Strategii "Europa 2020", muszą być zatem na tyle elastyczne, aby można było realizować potrzeby społeczne ludzi zamieszkujących różne obszary wiejskie wspólnoty. W artykule poruszono kwestię genezy koncepcji inteligentnego rozwoju oraz jej wiejskiego kontekstu. Określono również procesy przemian społecznych, które stanowią ogólne płaszczyzny oddziaływania koncepcji inteligentnego rozwoju obszarów wiejskich.

Studium przypadku społeczności lokalnych rozwijających dobre praktyki w zakresie samorozwoju, samoorganizacji społecznej, odbudowy tożsamości lokalnej i szerzej regionalnej, w tym tożsamości "miejsca" jest ważnym sposobem w odkrywaniu istoty społecznego świata i w próbie zrozumienia swoistych cech "wiejskości" w jej nowych kontekstach i interpretacjach. W ten sposób rozwija się dialektyczny związek pomiędzy tym co odkrywane, czyli społecznością lokalną a odkrywającym, tj. świadomym i zaangażowanym w próbę zrozumienia mechanizmu społecznej zmiany. W 2016 roku grupa badaczy z różnych krajowych ośrodków podjęła się napisania pracy pt. Tożsamość i "miejsce". Budzenie uśpionego potencjału wsi. Podstawą doboru osiedli wiejskich z dużej grupy była zatem subiektywna decyzja osób, które pragną podzielić się swymi emocjami i przeżyciami w kontakcie z określoną lokalną społecznością w jej środowisku życia. Prezentowane tu opisy specyfiki i wyjątkowości wsi wynikają z potrzeby przekazania przez członków zespołu wielu przemyśleń i wrażeń, są prezentacją dobrych praktyk rozwoju lokalnego. Prace te są swego rodzaju afirmacją lokalnych wiejskich środowisk, oryginalnym pomysłem na interpretację opierającą się na humanistycznym wzorcu badawczym, w tym spojrzenie na procesy tworzące współczesną wieś przez pryzmat "miejsca".

-

Antropogeografia polska, zwłaszcza okresu międzywojennego, pozostaje jednym z kluczowych okresów do odniesień w badaniach nad zmiennością geograficznych wzorców i podejść badawczych. Szczególnie interesująco wyglądają te kwestie w przypadku geografów, których droga naukowa warunkowana była przez różne wydarzenia zmieniające bieg historii państwa i narodu. Zasadniczym celem opracowania jest próba identyfikacji przewodnich myśli autorki o charakterze koncepcyjnym, które z jednej strony decydowały o pewnych niezmiennych postawach teoretyczno-metodologicznych ukształtowanych w okresie II Rzeczpospolitej, z drugiej zaś stanowiły modernizację tych założeń pod wpływem uwarunkowań o charakterze polityczno-ideologicznym. Wiele prac odwołujących się do idei ewolucjonizmu społecznego (np. ewolucja krajobrazu rolniczego) nie zostało zakończonych lub uwieńczonych publikacją do 1939 roku, a po wojnie na założenia oraz wnioski wpływały interpretacje zmienności struktur społeczno-gospodarczych w duchu ideologii marksistowskiej. Tworzyło to eklektyczną metodologicznie interpretację przemian. Prace Marii Dobrowolskiej w zakresie przemian krajobrazu kulturowego oraz zmienności osadnictwa w ciągu wieków miały również taki charakter. Antropogeografia, której ambitnym celem było dążenie do wyjaśniania całościowego, dobrze korespondowała z koncepcjami ewolucji społecznej operującymi analogiami organicznych całości. Podkreślanie przez geografię związku człowieka ze środowiskiem przyrodniczym wzmacniało w geografach ukształtowanych w okresie międzywojennym adekwatność organicyzmu do badań rozwoju społecznego w kontekście zróżnicowań środowiska naturalnego oraz ruchliwości przestrzennej, co niewątpliwie było cechą badań M. Dobrowolskiej nad ewolucją krajobrazu kulturowego i sieci osadniczej, zwłaszcza w okresie po II wojnie światowej.

Celem opracowania jest interpretacja wyników oceny eksperckiej 50 polskich wsi, które charakteryzują się dużymi walorami kulturowymi. Ocena grupy miejscowości wiejskich miała na celu określenie możliwości utworzenia "Sieci Najciekawszych Wsi". W artykule przedstawiono podstawy metodyczne oceny oraz zróżnicowanie grupy wsi w zakresie wybranych cech. Celem tworzącej się "Sieci Najciekawszych Wsi" jest budowa markowego produktu turystycznego na obszarach wiejskich. Tworzenie "Sieci Najciekawszych Wsi" jest procesem długofalowym, któremu towarzyszy wiele celów w różnych aspektach funkcjonowania wiejskich miejscowości. Operatorem powstającego produktu markowego jest Polska Sieć Odnowy i Rozwoju Wsi (PSORW) – stowarzyszenie ok. 50 podmiotów, głównie samorządów gminnych. Rozkład przestrzenny wybranych do projektu 50 wsi pokazał, że największe zasoby materialnego dziedzictwa kulturowego charakteryzują się regiony, w których przeważała bardziej trwała zabudowa mieszkaniowa i gospodarcza (cegła, kamień, szachulec) przed II wojną światową – tj. w obszarach przyłączonych do Polski w 1945 roku (zachodniopomorskie, lubuskie, dolnośląskie, opolskie, warmińsko-mazurskie). Stan zachowania oryginalnych układów przestrzennych oraz fizjonomicznych zależał w dużej mierze od intensywności powojennych przekształceń osadnictwa wiejskiego pod wpływem industrializacji i urbanizacji. Stosunkowo dużo interesujących pod tym względem wsi znajduje się w rolniczych obszarach województwa podlaskiego, lubelskiego, małopolskiego, podkarpackiego. Wśród najlepiej ocenionych aspektów znalazły się: przyroda i krajobraz wewnątrz miejscowości, wyróżniki wsi, wjazdowe ciągi komunikacyjne, obiekty zabytkowe, przyroda i krajobraz w otoczeniu, układ ruralistyczny. Najsłabiej podczas oceny wypadły następujące aspekty: charakter i stan ogrodzeń, stan techniczny zabudowy, usługi, produkty, pamiątki, system opisu trasy, miejsca dla turystów, system informacji wizualnej.

This article addresses the issue of functional development of rural areas in the Łódzkie Voivodship. Empirical research was preceded by a description of directions in the functional research of rural areas. There are two methods of functional research in geographical studies of rural areas. The first tradition has developed on the basis of settlement geography, while the second lies within the area of agricultural geography where the efforts were concentrated on identification of the functional structure of rural areas. Functional research operating within the concept of a rural area as a multifunctional space differs considerably from the concepts based on the theory of a settlement network or a system concept. In the concept of multifunctional areas, a function is a certain quality of this area, whereas in the theory of a settlement network a function is understood as an activity which describes the rank of a settlement and its relation to other settlements. The article attempts to identify functions of rural areas within the framework of a system concept. In settlement geography functional studies include primarily a description of the settlement structure by the means of depicting a place and explaining the meaning of certain elements within the whole (i.e., in the settlement system). In the research, functions of rural areas are identified within the scope of the functional whole, which in turn is a commune's settlement network. Indirect methods of dividing the functions of this entity into those endogenous and those exogenous simultaneously describe their local (endogenous) and specialised (exogenous) meanings. The results of the research, and the conclusions drawn, prove that the methods of direct measurement of economic base complements, within the concept of multifunctional space, rural studies very well. The division of employment into exogenous and endogenous and identification of its areas of concentration provides a way to illustrate the rate of a commune's economic openness, and therefore, the connection with other settlement systems. Among the most important conclusions emerging from the results of the research the following should be noted. There is a systematic growth of the importance of non-agricultural functions in the rural areas of the Łódzkie Voivodship (1999–2009). The most important system-forming element among non-agricultural functions is manufacturing, trade and transportation. Non-agricultural functions are characterised by relatively high spatial concentration, especially in the Łódź Agglomeration and in the suburban zones of medium towns.

Praca zawiera pogłębioną refleksją nad kwestią badań funkcjonalnych w geograficznych badaniach wsi oraz dyscyplin pokrewnych, głównie gospodarka przestrzenna. W geografii społeczno-ekonomicznej oraz gospodarce przestrzennej koncepcja funkcjonalna odegrała istotną rolę w opisie i wyjaśnianiu rzeczywistości, stwarzając podstawy dla programów badawczych miast i wsi. Najważniejszym celem artykułu jest próba określenia podstawowych dylematów poznawczych i praktycznych w badaniach funkcjonalnych wsi. Przemyślenia zawarte w artykule dotyczą problemu wyborów, przed którymi stają badacze w projektowaniu i prowadzeniu studiów funkcjonalnych oraz pokrewnych im kierunków. Poruszono takie kwestie, jak relacyjność i desygnaty funkcji, problem czasu i skali badań oraz dylemat porządku przestrzennego i spójności. Autorzy postulują rozwój koncepcji krytycznych opartych na neofunkcjonalizmie. Stwarza to możliwość rozwoju badań, które zwracają uwagę na lokalne wymiary życia społecznego i gospodarczego. Podejście to może być bardzo twórcze dla planowania przestrzeni lokalnych i podstaw społecznego zaangażowania w proces podnoszenia warunków życia, wzmacniania tożsamości kulturowej oraz kreowania samych miejsc.

Praca zawiera pogłębioną refleksję nad zakresem przedmiotowym geografii człowieka. Najważniejszym celem jest analiza zmian rozumienia zakresu treści jednej z podstawowych kategorii teoretycznych w geografii człowieka, którą jest pojęcie "miejsce". W artykule rozwijana jest teza o historycznym rozwoju pojęcia miejsca. W różnych okresach przemian dyscypliny i w ramach odmiennych ujęć jej przedmiotu zainteresowania istniała określona koncepcja miejsca. Współczesne zróżnicowanie pojęcia miejsca w geografii człowieka wynika z ewolucji ujęć klasycznych, a często i wcześniejszych, oraz tych stymulowanych nowymi wzorcami teoretyczno-metodologicznymi w naukach społecznych. Kwestia miejsca jest jednym z kluczowych podejść do przedmiotu badań w geografii człowieka. Współczesne modele geograficzne badania miejsc mają przynajmniej dwie główne odmiany. Pierwsza, tradycyjna, związana przede wszystkim z geografią człowieka wywodzącą się z tradycji nauki chorologicznej i regionalnej, odnosi się do wyjaśniania porządków przestrzennych w kontekście globalnym. Druga wynika w szczególności z zainteresowania geografów człowieka współczesnymi ujęciami metodologicznymi nauk społecznych i humanistycznych (teorie rozwoju społecznego i kulturowe podejścia do przestrzeni).

In the early 21st century, orchard fruit-growing is one of Poland's most rapidly-growing branches of agriculture. The rate and direction of this process of development have obviously been under the fundamental influence of an European Union Common Agricultural Policy (CAP) binding upon Poland since 2004. A series of changes concerning orchard fruit-growing have been ushered in this way, with production intensifying and spatial reorganisation taking place. The work described here has thus sought to determine changes in the level of output achieved by fruit-growing, as well as changes in the distribution of orchards, during the time over which the CAP's instruments have been exerting their influence on Polish agriculture. Research first concentrated on identification of the key CAP instruments capable of influencing the development of orcharding in Poland. Analyses were then carried out in respect of changes in the level of fruit production and the area devoted to orchard cultivation. Impacts on production, including those manifested in increased exports of fresh fruit, are shown to have helped Poland maintain position on European and world markets, with consequences including an increased area assigned to the growing of the most in-demand fruit (i.e. apples and raspberries), in peripheral regions especially. This can therefore be thought to reflect both growing specialisation in farming, and a way of maintaining some economic vitality in rural areas far from large urban agglomerations.

In the early 21st century, orchard fruit-growing is one of Poland's most rapidly-growing branches of agriculture. The rate and direction of this process of development have obviously been under the fundamental influence of an European Union Common Agricultural Policy (CAP) binding upon Poland since 2004. A series of changes concerning orchard fruit-growing have been ushered in this way, with production intensifying and spatial reorganisation taking place. The work described here has thus sought to determine changes in the level of output achieved by fruit-growing, as well as changes in the distribution of orchards, during the time over which the CAP's instruments have been exerting their influence on Polish agriculture. Research first concentrated on identification of the key CAP instruments capable of influencing the development of orcharding in Poland. Analyses were then carried out in respect of changes in the level of fruit production and the area devoted to orchard cultivation. Impacts on production, including those manifested in increased exports of fresh fruit, are shown to have helped Poland maintain position on European and world markets, with consequences including an increased area assigned to the growing of the most in-demand fruit (i.e. apples and raspberries), in peripheral regions especially. This can therefore be thought to reflect both growing specialisation in farming, and a way of maintaining some economic vitality in rural areas far from large urban agglomerations.

This paper is meant to determine trends in changes in the organisation of fruit production at the beginning of the 21st century. It focuses on the determination of those trends as well as their circumstances. The analysis of changes in the organisation of fruit production was made using Grójec poviat as an example. The accession of Poland to the European Union resulted in the intensification of processes of specialisation and concentration in agriculture, due to which the area occupied by orchards started to grow systematically. With the growing area and the intensification of fruit crops, quantities of fruits produced also increased. Currently, Poland is one of the biggest fruit manufacturers in Europe, with Grójec poviat being the biggest producer in Poland.